《五常政大論篇》 第七十① |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①《新校正》云:『詳此篇統論五運有平氣不及太過之事,次言地理有四方高下陰陽之異,又言歲有不病而藏氣不應為天氣制之,而氣有所從之說,仍言六氣五類相制勝,而歲有胎孕不育之理,而後明在泉六化五味有薄厚之異,而以治法終之,此篇之大槩如此,而專名《五常政大論》者,舉其所先者言也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
黃帝問曰:『太虛寥廓,五運廻薄,衰盛不同,損益相從,願聞平氣何如而名?何如而紀也?』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
岐伯對曰:『昭乎哉問也!木曰敷和①,火曰升明②,土曰備化③,金曰審平④,水曰靜順⑤。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①敷布和氣,物以生榮。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②火氣高明。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③廣被化氣,捐于群品。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④金氣清審平而定。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤水體清靜,順于物也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
帝曰:『其不及奈何?』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
岐伯曰:『木曰委和①,火曰伏明②。土曰卑監③。金曰從革④,水曰涸流⑤。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①陽和之氣,委屈而少用也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②明曜之氣,屈伏不申。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③土雖卑少,猶監萬物之生化也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④從順革易,堅成萬物。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤水少故流注乾涸。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
帝曰:『太過何謂?』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
岐伯曰:『木曰發生①。火曰赫曦②。土曰敦阜③。金曰堅成④。水曰流衍⑤。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①宣發生氣,萬物以榮。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②盛明也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③敦,厚也。阜,高也。土餘故高而厚。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④氣爽風勁,堅成庶物。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤衍,泮衍也,溢也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
帝曰:『三氣之紀,願聞其候?』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
岐伯曰:『悉乎哉問也①!敷和之紀,木德周行,陽舒陰布,五化宣平②。其氣端③。其性隨④。其用曲直⑤。其化生榮⑥。其類草木⑦。其政發散⑧。其候溫和⑨。其令風⑩。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①《新校正》云:『按此論與《五運行大論》及《陰陽應象大論》、《金匱真言論》相通。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②自當其位不與物爭,故五氣之化,各布政令于四方,無相干犯。 《新校正》云:『按王注太過不及「各紀年辰,此平木運。」注不紀年辰者「平氣之歲,不可以定紀也。」或者欲補注云:「謂丁已、丁亥、壬寅、壬申歲者是未達也。」』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③端,直也,麗也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④順于物化。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤曲直材幹,皆應用也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥木化宣行,則物生榮而美。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦木體堅高,草形卑下,然各有堅脆剛柔蔓結條屈者。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧春氣發散,物稟以生,木之化也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨和春之氣也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑩木之令行,以和風。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其藏肝①。肝其畏清②。其主目③。其榖麻④。其果李⑤。其實核⑥。其應春⑦。其蟲毛⑧。其畜犬⑨。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①五藏之氣與肝同。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②清,金令也,木性暄故畏清。 《五運行大論》曰:『木其性暄。』又曰:『燥勝風。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③陽升,明見目與同也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④色蒼也。 《新校正》云:『按《金匱真言論》云:「其榖麥。」與此不同。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤味酸也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥中有堅核者。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦四時之中春化同。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧木化宣行,則毛蟲生。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨如草木之生,無所避也。 《新校正》云:『按《金匱真言論》云:「其畜雞。」』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其色蒼①。其養筋②。其病裏急支滿③。其味酸④。其音角⑤。其物中堅⑥。其數八⑦。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①木化宣行,則物浮蒼翠。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②酸入筋。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③木氣所生。 《新校正》云:『按《金匱真言論》云:「是以知病之在筋也。」』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④木化敷和,則物酸味厚。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤調而直也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥象土中之有木也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦成數也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
升明之紀,正陽而治,德施周普,五化均衡①。其氣高②。其性速③。其用燔灼④。其化蕃茂⑤。其類火⑥。其政明曜⑦。其候炎暑⑧。其令熱⑨。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①均,等也,衡平也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②火炎上。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③火性躁疾。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④灼,燒也。燔之與灼皆火之用。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④長氣盛,故物火。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤五行之氣與火類同。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥德合高明,火之政也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦氣之至也,以是候之。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧熱至乃令行。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其藏心①。心其畏寒②。其主舌③。其榖麥④。其果杏⑤。其實絡⑥。其應夏⑦。其蟲羽⑧。其畜馬⑨。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①心氣應之。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②寒水令也,心性暑熱,故畏寒。 《五運行大論》曰:『心其性暑。』,又曰:『寒勝熱。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③火以燭幽,舌申明也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④色赤也。 《新校正》云:『按《金匱真言論》云:「其榖黍。」又《藏氣法時論》云:『麥也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤味苦也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥中有支絡者。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦四時之氣夏氣同。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧羽,火象也。火化宣行則羽蟲生。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨健決躁速,火類同。 《新校正》云:『按《金匱真言論》云:「其畜羊。」』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其色赤①。其養血,其病瞤瘛②。其味苦③。其音徵④。其物脈⑤。其數七⑥。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①色同又明。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②火之性動也。 《新校正》云:『按《金匱真言論》云:「是以知病之在脈也。」』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③外明氣化,則物苦味純。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④和而美。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤中多支脈,火之化也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥成數也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
備化之紀,氣協天休,德流四政,五化齊脩①。其氣平②。其性順③。其用高下④。其化豐滿⑤。其類土⑥。其政安靜⑦。其候溽蒸⑧。其令濕⑨。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①土之德靜,分助四方,贊成金木水火之政。土之氣厚,應天休和之氣,以生長收藏,終而復始,故五化齊脩。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②土之生也,平而正。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③應順群品,悉化成也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④田土高下,皆應用也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤豐滿萬物,非土化不可也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥五行之化,土類同。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦土體厚,土德靜,故政化亦然。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧溽,濕也。蒸,熱也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨濕化不絕竭,則土令延長。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其藏脾①。脾其畏風②。其主口③。其榖稷④。其果棗⑤。其實肉⑥。其應長夏⑦。其蟲倮⑧。其畜牛⑨。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①脾氣同。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②風,木令也,脾性雖四氣兼併,然其所主猶畏木也。 《五運行大論》云:『脾其性靜。』兼又曰:『風勝濕。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③上體包容,口主受納。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④色黃也。 《新校正》云:『按《金匱真言論》作「稷」,《藏氣法時論》作「粳」。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤味甘也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥中有肌肉者。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦長夏,謂長養之夏。 《新校正》云:『按王注《藏氣法時論》云:「夏為土母,土長于中,以長而治。」故云長夏。 又注《六節藏象論》云:「所謂長夏者,六月也,土生于火,長在夏中。」既長而王,故云長夏。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧無毛羽鱗甲,土形同。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨成彼稼穡土之用也。牛之應用,其緩而和。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其色黃①。其養肉②。其病否③。其味甘④。其音宮⑤。其物膚⑥。其數五⑦。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①土同也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②所養者厚而靜。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③土性擁礙。 《新校正》云:『按《金匱真言論》云:「病在舌本。」是以知病之在肉也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④備化氣豐,則物味甘厚。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤大而重。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥物稟備化之氣,則多肌肉。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦生數也,正土不虛加,故也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
審平之紀,收而不爭,殺而無犯,五化宣明①。其氣潔②。其性剛③。其用散落④。其化堅斂⑤。其類金⑥。其政勁肅⑦。其候清切⑧。其令燥⑨。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①犯,謂刑犯于物也。收而不爭,殺而無犯,匪審平之,德何以能為是哉! |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②金氣以潔白瑩明為事。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③性剛故摧缺于物。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④金用則萬物散落。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤收斂堅強,金之化也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥審平之化,金類同。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦化急速而整肅也。勁,銳也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧清,大涼也。切,急也,風聲也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨燥,乾也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其藏肺①。肺其畏熱②。其主鼻③。其榖稻④。其果桃⑤。其實殼⑥。其應秋⑦。其蟲介⑧。其畜雞⑨。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①肺氣之用,同金化也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②熱,火令也。肺性涼,故畏火熱。 《五運行大論》曰:『肺其性涼。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③肺藏氣,鼻通息也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④色白也。 《新校正》云:『按《金匱真言論》作「稻」,《藏氣法時論》作「黃黍」。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤味辛也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥外有堅殼者。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦四時之化秋氣同。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧外被堅甲者。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨性善鬥傷,象金用也。 《新校正》云:『按《金匱真言論》云:「其畜馬。」』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其色白①。其養皮毛②。其病欬③。其味辛④。其音商⑤。其物外堅⑥。其數九⑦。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①色同也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②堅同也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③有聲之病,金之應也。 《新校正》云:『按《金匱真言論》云:「病在背。」是以知病之在皮毛也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④審平化治,則物辛味正。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤和利而揚。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥金化宣行,則物體外堅。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦成數也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
靜順之紀,藏而勿害,治而善下,五化鹹整①。其氣明②。其性下③。其用沃衍④。其化凝堅⑤。其類水⑥。其政流演⑦。其候凝肅⑧。其令寒⑨。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①治,化也。水之性下,所以德全江海,所以能為百穀主者,以其善下之也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②清淨明昭,水氣所主。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③歸流于下。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④用非淨事,故沬生而流溢。沃,沬也。衍,溢也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤藏氣布化,則水物凝堅。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥淨順之化,水同類。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦井泉不竭,河流不息,則流演之義也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧凝,寒也。肅,靜也。寒來之氣候。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨水令宣行,則寒司物化。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其藏腎①。腎其畏濕②。其主二陰③。其榖豆④。其果栗⑤。其實濡⑥。其應冬⑦。其蟲鱗⑧。其畜彘⑨。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①腎藏之用,同水化也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②濕,土氣也,腎性凜,故畏土濕,《五運行大論》曰:『腎其性凜。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③流注應同。 《新校正》云:『按《金匱真言論》曰:「北方黑色入通于腎,開竅于二陰。」』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④色黑也。 《新校正》云:『按《金匱真言論》及《藏氣法時論》同。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤味鹹也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥中有津液也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦四時之化冬氣同。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧鱗水化生。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨善,下也。彘,豕也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其色黑①。其養骨髓②。其病厥③。其味鹹④。其音羽⑤。其物濡⑥。其數六⑦。故生而勿殺,長而勿罰,化而勿制,收而勿害,藏而勿抑,是謂平氣⑧。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①色同也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②氣入也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③厥,氣逆也。凌,上也,倒行不順也。 《新校正》云:『按《金匱真言論》云:「病在谿。」是以知病之在骨也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④味同也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤深而和也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥水化豐洽,庶物濡潤。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦成數也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧生氣主歲,收氣不能縱其殺;長氣主歲,藏氣不能縱其罰;化氣主歲,生氣不能縱其制;收氣主歲,長氣不能縱其害;藏氣主歲,化氣不能縱其抑。夫如是者,皆天氣平,地氣正,五化之氣,不以勝剋為用,故謂曰:『平和氣也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
委和之紀,是謂勝生①。生氣不政,化氣廼揚②。長氣自平,收令廼早③。涼雨時降,風雲并興④。草木晚榮,蒼乾凋落⑤。物秀而實,膚肉內充⑥。其氣斂⑦。其用聚⑧。其動緛戾拘緩⑨。其發驚駭⑩。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①丁卯、丁丑、丁亥、丁酉、丁未、丁巳之歲。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②木少,故生氣不政。土寬,故化氣廼揚。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③火無忤犯,故長氣自平,木氣既少,故收令廼早。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④涼,金化也。雨,濕氣也。風,木化也。雲,濕氣也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤金氣有餘,木不能勝故也。 《新校正》云:『詳委和之紀,木不及而金氣乘之,故蒼乾凋落,非金氣有餘,木不能勝也,蓋木不足而金勝之也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥歲生雖晚,成者滿實,土化氣速,故如是也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦收斂兼金氣故。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧不布散也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨緛,縮短也。戾,了戾也。拘,拘急也。緩,不收也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑩大屈卒伸,驚駭象也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其藏肝①。其果棗李②。其實核殼③。其榖稷稻④。其味酸辛⑤。其色白蒼⑥。其畜犬雞⑦。其蟲毛介⑧。其主霧露淒滄⑨。其聲角商⑩。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①內應肝。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②棗,土;李,木實也。 《新校正》云:『詳李,木實也。按火土金水不及之果「李」,當作「桃」,王注亦非。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③核,木;殼,金主。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④金土榖也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤味酸之物孰兼辛也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥蒼色之物孰兼白也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦木從金畜。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧毛從介。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨金之化也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑩角從商。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其病搖動注恐①。從金化也②。少角與判商同③。上角與正角同④。上商與正商同⑤。其病支廢、癰腫、瘡瘍⑥。其甘蟲⑦。邪傷肝也⑧。上宮與正宮同⑨。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①木受邪也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②木不自攻,故化從金。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③少角,木不及,故半與商金化同。判,半也。 《新校正》云:『按火土金水之文,「判」作「少」,則此當云少角與少商同,不云少商者,蓋少角之運共有六年,而丁巳、丁亥上角與正角同,丁卯、丁酉上商與正商同,丁未、丁丑上宮與正宮同,是六年者,各有所同,與火土金水之少運不同,故不云同少商,只大約而言半從商化也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④上見厥陰,與敷和歲化同,謂丁亥、丁巳歲上之所見者也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤上見陽明,則與平金歲化同,丁卯、丁酉歲上見陽明。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥金刑木也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦子在母中。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧雖化悉與金同,然其所傷則歸于肝木也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨土蓋其木,與未出等也;木未出土,與無木同土,自用事,故與正土運歲化同也,上見太陰,是謂上宮。丁丑、丁未歲,上見太陰,司天化之也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
蕭飋肅殺,則炎赫沸騰①。眚于三②。所謂復也③。其主飛蠹蛆雉④。廼為雷霆⑤。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①蕭飋肅殺,金無德也。炎赫沸騰,火之復也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②火為木復,故其眚在東。三,東方也,此言金之物勝也。 《新校正》云:『按《六元正紀大論》云:「災三宮也。」』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③復,報復也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④飛,羽蟲也。蠹,內生蟲也。蛆蠅之生者,此則物內自化爾。雉,鳥耗也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤雷,謂大聲,生于太虛雲暝之中也。霆,謂迅雷,卒如火之爆者,即霹靂也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
伏明之紀,是謂勝長①。長氣不宣,藏氣反布②。收氣自政,化令廼衡③。寒清數舉,暑令廼薄④。承化物生,生而不長⑤。成實而稚,遇化已老⑥。陽氣屈伏,蟄蟲早藏⑦。其氣鬱⑧。其用暴⑨。其動彰伏變易⑩。其發痛⑪。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①藏氣勝長也,謂癸酉、癸未、癸巳、癸卯、癸丑、癸亥之歲也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②火之長氣不能施化,故水之藏氣反布于時。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③金土之義與歲氣素無干犯,故金自行其政,土自平其氣也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④火氣不用故。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤火令不振,故承化生之物皆不長也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥物實成孰,苗尚稚短,及遇化氣未長極,而氣已老矣。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦陽不用而陰勝也,若上臨癸卯、癸酉歲則蟄反不藏。 《新校正》云:『詳癸巳、癸亥之歲蟄亦不藏。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧鬱燠不舒暢。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨速也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑩彰,明也。伏,隱也。變易,謂不常其象見也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑪痛由心所生。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其藏心①。其果栗桃②。其實絡濡③。其榖豆稻④。其味苦鹹⑤。其色玄丹⑥。其畜馬彘⑦。其蟲羽鱗⑧。其主冰雪霜寒⑨。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①歲運之氣通于心。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②栗,水;桃,金果也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③絡,支脈也。濡,有汁也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④豆,水;稻,金榖也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤苦兼鹹也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥色丹之物熟兼玄也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦火從水畜。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧羽從鱗。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨水之氣也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其聲徵羽①。其病昏惑悲忘②。從水化也③。少徵與少羽同④。上商與正商同⑤。邪傷心也⑥。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①徵從羽。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②火之躁動,不拘常律,陰冒陽火,故昏惑不治,心氣不足,故喜悲善忘也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③火弱水強,故伏明之紀,半從水之政化。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④火少故半同水化。 《新校正》云:『詳少徵運六年內,除癸卯、癸酉同正商,癸已、癸亥同歲會外,癸未、癸丑二年,少徵與少羽同,故不云判羽也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤歲上見陽明,則與平金歲化同也,癸卯及癸酉歲上見陽明。 《新校正》云:『詳此不言上宮上角者,蓋宮角于火無大剋罰,故經不備云。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥受病者心。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
凝慘凓冽,則暴雨霖霪①。眚于九②。其主驟注,雷霆震驚③。沉霠淫雨④。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①凝慘凓冽,水無德也。暴雨霖霪,土之復也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②九,南方也。 《新校正》云:『按《六元正紀大論》云:「災九官。」』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③天地氣爭而生,是變氣交之內,害及粢盛及傷鱗類。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④沉陰淫雨,濕變所生也。霠音陰。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
卑監之紀,是謂減化①。化氣不令,生政獨彰②。長氣整,雨廼愆,收氣平③。風寒并興,草木榮美④。秀而不實,成而粃也⑤。其氣散⑥。其用靜定⑦。其動瘍湧,分潰癰腫⑧。其發濡滯⑨。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①謂化氣減少。己巳、己卯、己丑、已亥、己酉、己未之歲也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②土少而木專其用。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③不相干犯則平整,化氣減故雨愆期。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④風,木也。寒,水也。土少故寒氣得行,生氣獨彰,故草木敷榮而端美。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤榮秀而美,氣生于木,化氣不滿,故物實中空,是以粃惡。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥氣不安靜,水且乘之,從木之風,故施散也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦雖不能專政于時物,然或舉用,則終歸土德而靜定。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧瘍,瘡也。湧,嘔吐也。分,裂也。潰,爛也。癰腫,膿瘡也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨土性也。濡,濕也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其藏脾①。其果李栗②。其實濡核③。榖豆麻④。其味酸甘⑤。其色蒼黃⑥。其畜牛犬⑦。其蟲倮毛⑧。其主飄怒振發⑨。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①主藏病。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②李,木;栗,水果也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③濡中有汁者,核中堅者。 《新校正》云:『詳前後濡實主水,此「濡」字當作「肉」,王注亦非。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④豆,水;麻,木穀也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤甘味之物,熟兼酸也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥色黃之物,外兼蒼也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦土從木畜。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧倮從毛。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨木之氣用也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其聲宮角①。其病留滿否塞②。從木化也③。少宮與少角同④。上宮與正宮同⑤。上角與正角同⑥。其病飧泄⑦。邪傷脾也⑧。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①宮從角。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②土氣擁礙故。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③不勝故從木化。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④土少故半從木化也。 《新校正》云:『詳少宮之運六年內,除己丑、己未與正宮同,己巳、已亥與正角同外。有己卯、己酉二年,少宮與少角同,故不云判角也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤上見太陰,則與平土運,生化同也,己丑、己未其歲見也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥上見厥陰,則悉是敷和之紀也,已亥、己巳其歲見也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦風之勝也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧縱諸氣,金病即自傷脾。 《新校正》云:『詳此不言上商者,土與金無相剋罰,故經不紀之也,又注云縱諸氣,金病即自傷脾也,金字疑誤。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
振拉飄揚,則蒼乾散落①。其眚四維②。其主敗折虎狼③。清氣廼用,生政廼辱④。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①振拉飄揚,木無德也。蒼乾散落,金之復也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②東南、西南、東北、西北,土之位也。 《新校正》云:『按《六元正紀大論》云:「災五宮。」』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③虎、狼、猴、犲、豹、鹿、馬、獐、麂,諸四足之獸,害于粢盛及生命也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④金氣行則木氣屈。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
從革之紀,是謂折收①。收氣廼後,生氣廼揚②。長化合德,火政廼宣,庶類以蕃③。其氣揚④。其用躁切⑤。其動鏗禁瞀厥⑥。其發欬喘⑦。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①火折金收之氣也,謂乙丑、乙亥、乙酉、乙未、乙巳、乙卯之歲也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②後不及時也,收氣不能以時而行,則生氣自應布揚而用之也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③火土之氣同生化也。宣,行也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④順火也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤少雖後用,用則切急,隨火躁也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥鏗,欬聲也。禁,謂二陰禁止也。瞀,悶也。厥,謂氣上逆也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦欬,金之有聲。喘,肺藏氣也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其藏肺①。其果李杏②。其實殼絡③。其榖麻麥④。其味苦辛⑤。其色白丹⑥。其畜雞羊⑦。其蟲介羽⑧。其主明曜炎爍⑨。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①主藏病。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②李,木;杏,火果也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③外有殼,內有支絡之實也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④麻,木;麥,火榖也。麥色赤也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤苦味勝辛,辛兼苦也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥赤加白也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦金從火土之兼化。 《新校正》云:『詳火畜馬,土畜牛,今言羊,故王注云從火土之兼化為羊也,或者當去注中之土字,甚非。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧介從羽。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨火之勝也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其聲商徵①。其病嚏欬鼽衄②。從火化也③。少商與少徵同④。上商與正商同⑤。上角與正角同⑥。邪傷肺也⑦。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①商從徵。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②金之病也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③火氣來勝,故屈已以從之。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④金少故半同火化也。 《新校正》云:『詳少商運六年內,除乙卯、乙酉同正商,乙巳、乙亥同正角外,乙未、乙丑二年為少商同少徵,故不云判徵也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤上見陽明則與平,金運生化同乙卯、乙酉其歲止見也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥上見厥陰則與平,木運生化同,乙已、乙亥其歲上見也。 《新校正》云:詳金土無相勝剋,故經不言上宮與正宮同也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦有邪之勝則歸肺。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
炎光赫烈,則冰雪霜雹①。眚于七②。其主鱗伏彘鼠③。歲氣早至,廼生大寒④。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①炎光赫烈,火無德也。冰雪霜雹,水之復也。水復之,作雹形如半珠。 《新校正》云:『詳注云雹形如半珠,「半」字疑誤。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②七,西方也。 《新校正》云:『按《六元正紀大論》云:「災七宮。」』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③突戾潛伏,歲主縱之,以傷赤實及羽類也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④水之化也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
涸流之紀,是謂反陽①。藏令不舉,化氣廼昌②。長氣宣佈,蟄蟲不藏③。土潤,水泉減,草木條茂,榮秀滿盛④。其氣滯⑤。其用滲泄⑥。其動堅止⑦。其發燥槁⑧。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①陰氣不及,反為陽氣代之,謂辛未、辛巳、辛卯、辛酉、辛亥、辛丑之歲也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②少水而土盛。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③太陽在泉,經文背也,厥陰陽明司天,乃如經謂也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④長化之氣豐而厚也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤從土也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥不能流也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦謂便寫也,水少不濡則乾而堅止,藏氣不能固,則注下而奔速。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧陰少而陽盛,故爾。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其藏腎①。其果棗杏②。其實濡肉③。其榖黍稷④。其味甘鹹⑤。其色黅元⑥。其畜彘牛⑦。其蟲鱗倮⑧。其主埃鬱昏翳⑨。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①主藏病也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②棗,土;杏,火果也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③濡,水;肉,土化也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④黍,火;稷,土榖也。 《新校正》云:『按本論上文麥為火之榖,今言黍者疑麥字誤為黍也,雖《金匱真言論》作黍,然本論作麥當從本篇之文也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤甘入于鹹味。甘,美也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥黃加黑也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦水從土畜。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧鱗從倮。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨土之勝也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其聲羽宮①。其病痿厥堅下②。從土化也③。少羽與少宮同④。上宮與正宮同⑤。其病癃閟⑥。邪傷腎也⑦。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①羽從宮。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②水土參并,故如是。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③不勝于土,故從他化。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④水土各半化也。 《新校正》云:『詳少羽之運六年內,除辛丑、辛未與正宮同外,辛卯、辛酉、辛巳、辛亥四歲為同少宮,故不言判宮也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤上見太陰則與平土運生化同,辛丑、辛末歲上見之。 《新校正》云:『詳此不言上角上商者,蓋水于金木無相剋罰故也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥癃,小便不通。閟,大便乾澀不利也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦邪勝則歸腎。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
埃昏驟雨,則振拉摧拔①。眚于一②。其主毛顯,狐狢變化不藏③。故乘危而行,不速而至,暴虐無德,災反及之,微者復微,甚者復甚,氣之常也④。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①埃昏驟雨,土之虐也。振拉摧拔,木之復也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②一,北方也,諸謂方者,國郡州縣境之方也。 《新校正》云:『按《六元正紀大論》云:「災一宮。」』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③毛顯,謂毛蟲、麋鹿、麞麂、貒兔、虎狼顯見傷于黃實,兼害倮蟲之長也。變化,謂為魅狐狸當之。不藏,謂害粢盛。鼠貒兔狸狢當之,所謂毛顯不藏也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④通言五行氣少而有勝復之,大凡也,乘彼孤危,恃乎強盛,不召而往,專肆威刑,怨禍自招,又誰咎也。假令木弱金氣來乘,暴虐蒼卒是無德也,木被金害,火必讎之,金受火燔則災及也,夫如是者,刑甚則復甚,刑微則復微,氣動之常,固其宜也,五行之理,咸迭然乎。 《新校正》云:『按五運不及之詳具《氣交變大論》中。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
發生之紀,是謂啟軙①。陽和布化,陰氣廼隨②。土疏泄,蒼氣達③。生氣淳化,萬物以榮④。其化生,其氣美⑤。其政散⑥。其令條舒⑦。其動掉眩巔疾⑧。其德鳴靡啟坼⑨。其變振拉摧拔⑩。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①物乘木氣以發生,而啟陳其容質也,是謂壬申、壬午、壬辰、壬寅、壬子、壬戌之六歲化也。軙:古陳字。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②生氣上發故土體疏泄,木之專政故蒼氣上達。達,通也,出也,行也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③少陽先生,發于萬物之表,厥陰次隨,營運于萬象之中也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④歲木有餘,金不來勝,生令布化,故物以舒榮。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤木化宣行,則物容端美。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥布散生榮,無所不至。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦條,直也,理也。舒,啟也。端直舒啟,萬物隨之,發生之化,無非順理者也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧掉,搖動也。眩,旋轉也。巔,上首也。疾,病氣也。 《新校正》云:『詳王不解其動之義,按後敦阜之紀,其動濡積并蓄,王注云動謂變動,又堅成之紀,其動暴折瘍疰,王注云動以生病,蓋謂氣既變,因動以生病也,則木火土金水之動,義皆同也。 又按:王注《脈要精微論》云:「巔疾上巔疾也。」 又注《奇病論》云:「巔謂上巔,則頭首也。」此注云:「巔,上首也。疾,病氣也。」氣字為衍。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨風氣所生。 《新校正》云:『按《六元正紀大論》云:「其化鳴紊啟拆。」』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑩振,謂振怒。拉,謂中折。摧,謂僕落。拔,謂出本。 《新校正》云:『按《六元正紀大論》同。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其榖麻稻①。其畜雞犬②。其果李桃③。其色青黃白④。其味酸甘辛⑤。其象春⑥。其經足厥陰少陽⑦。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①木化齊金。②齊雞孕也。③李齊桃實也。④青加于黃白,自正也。⑤酸入于甘辛齊化也。⑥如春之氣,布散陽和。⑦厥陰肝脈,少陽膽脈。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其藏肝脾①。其蟲毛介②。其物中堅外堅③。其病怒④。太角與上商同⑤。上徵則其氣逆,其病吐利⑥。不務其德,則收氣復,秋氣勁切,甚則肅殺,清氣大至,草木凋零,邪廼傷肝⑦。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①肝勝脾。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②木餘,故毛齊介育。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③中堅有核之物,齊等于皮殼之類也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④木餘故。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤太過之木氣與金化齊等。 《新校正》云:『按太過五運,獨太角言與上商同,餘四運并不言者,疑此文為衍。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥上見少陰少陽,則其氣逆行,壬子、壬午歲上見少陰,壬寅、壬申歲上見少陽,木餘遇火,故氣不順。 《新校正》云:『按《五運行大論》云:「氣相得而病者,以下臨上,不當位也。」不云上羽者,水臨木為相得故也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦恃已太過,凌犯于土,土氣屯極,金為復讎,金行殺令,故邪傷肝木也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
赫曦之紀,是謂蕃茂①。陰氣內化,陽氣外榮②。炎暑施化,物得以昌③。其化長,其氣高④。其政動⑤。其令鳴顯⑥。其動炎灼妄擾⑦。其德暄暑鬱蒸⑧。其變炎烈沸騰⑨。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①物遇太陽則蕃而茂,是謂戊辰、戊寅、戊子、戊戌、戊申、戊午之歲也。 《新校正》云:『按或者云注中太陽當作太徵,詳木土金水之太過,注俱不言角宮商羽等運,而水太過,注云陰氣大行,此火太過是物遇太陽也,安得謂之太徵乎!』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②陰陽之氣,得其序也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③長氣多故爾。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④長化行則物容大,高氣達則物色明。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤革易其象不常也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥火之用而有聲,火之燔而有焰,象無所隱則其信也。顯,露也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦妄,謬也。擾,撓也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧熱化所生長于物也。 《新校正》云:『按《六元正紀大論》云:「其化暄囂鬱燠。」又作暄曜。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨勝復之有極于是也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其榖麥豆①。其畜羊彘②。其果杏栗③。其色赤白玄④。其味苦辛鹹⑤。其象夏⑥。其經手少陰太陽⑦。手厥陰少陽⑧。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①火齊水化也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②齊孕育也。 《新校正》云:『按本論上文馬為火之畜,今言羊者疑馬字誤為羊,《金匱真言論》及《藏氣法時論》俱作羊,然本論作馬當從本論之文也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③等實也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④赤色加白黑自正也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤辛物兼苦與鹹,化齊成也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥如夏氣之熱也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦少陰心脈、太陽小腸脈。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧厥陰心包脈、少陽三焦脈。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其藏心肺①。其蟲羽鱗②。其物脈濡③。其病笑、瘧、瘡瘍、血流、狂妄、目赤④。上羽與正徵同,其收齊,其病痓⑤。上徵而收氣後也⑥。暴烈其政,藏氣廼復,時見凝慘,甚則雨水霜雹切,寒邪傷心也⑦。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①心勝肺。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②火餘故鱗羽齊化。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③脈,火物;濡,水物,水火齊也。 《新校正》云:『詳脈即絡也,文雖殊而義同。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④火盛故。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤上見太陽,則天氣且制,故太過之火反與平,火運生化同也,戊辰、戊戌歲上見之。若平火運同,則五常之氣無相凌犯,故金收之氣生化同等。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥上見少陰少陽,則其生化自政,金氣不能與之齊化。戊子、戊午歲上見少陰。戊、寅,戊申歲上見少陽。火盛,故收氣後化。 《新校正》云:『按《氣交變大論》云:「歲火太過,上臨少陰少陽,火燔焫,水泉涸,物焦槁。」』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦不務其德,輕侮致之也。 《新校正》云:『按《氣交變大論》云:「雨冰霜寒」與此互文也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
敦阜之紀,是謂廣化①。厚德清靜,順長以盈②。至陰內實,物化充成③。煙埃朦鬱,見于厚土④。大雨時行,濕氣廼用,燥政廼辟⑤。其化圓,其氣豐⑥。其政靜⑦。其令周備⑧。其動濡積并蓄⑨。其德柔潤重淖⑩。其變震驚,飄驟崩潰⑪。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①土餘,故化氣廣被于物也,是謂甲子、甲戌、甲申、甲午、甲辰、甲寅之歲也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②土性順用,無與物爭,故德厚而不躁,順火之長育,使萬物化氣盈滿也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③至陰,土精氣也。夫萬物所以化成者,皆以至陰之靈氣,生化于中也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④厚土,山也。煙埃,土氣也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤濕氣用則燥政辟,自然之理爾。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥化氣豐圓,以其清靜故也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦靜而能久,故政常存。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧氣緩故周備。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨動謂變動。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑩靜而柔潤,故厚德常存。 《新校正》云:『按六元正經大論云:「其化柔潤重澤。」』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑪震驚,雷霆之作也。飄驟,暴風雨至也。大雨暴注,則山崩土潰,隨水流注。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其榖稷麻①。其畜牛犬②。其果棗李③。其色黅玄蒼④。其味甘鹹酸⑤。其象長夏⑥。其經足太陰陽明⑦。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①土木齊化。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②齊孕育也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③土齊木化。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④黃色加黑蒼自正也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤甘入于鹹酸齊化也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥六月之氣生化同。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦太陰脾脈,陽明胃脈。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其藏脾腎①。其蟲倮毛②。其物肌核③。其病腹滿、四支不舉④。大風迅至,邪傷脾也⑤。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①脾勝腎。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②土餘故毛倮齊化。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③肌土,核木化也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④土性靜,故病如是。 《新校正》云:『詳此不云上羽上徵者,徵羽不能虧盈于土,故無他候也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤木盛怒,故土脾傷。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
堅成之紀,是謂收引①。天氣潔,地氣明②。陽氣隨陰治化③。燥行其政,物以司成④。收氣繁布,化洽不終⑤。其化成,其氣削⑥。其政肅⑦。其令銳切⑧。其動,暴折、瘍疰⑨。其德,霧露蕭飋⑩。其變,肅殺凋零⑪。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①引,斂也。陽氣收陰氣用,故萬物收斂,謂庚午、庚辰、庚寅、庚子、庚戌、庚申之歲也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②秋氣高潔金氣同。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③陽順陰而生化。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④燥氣有化,萬物專司其成熟,無遺略也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤收殺氣早,土之化不得終其用也。 《新校正》云:『詳繁字疑誤。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥減,削也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦肅,清也,靜也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧氣用不屈,勁而急。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨動以病生。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑩燥之化也。蕭飋,風聲也。靜為霧露,用則風生。 《新校正》云:『按《六元正紀大論》「德」作「化」。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑪隕墜于欲。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其榖稻黍①。其畜雞馬②。其果桃杏③。其色,白青丹④。其味辛酸苦⑤。其象秋⑥。其經手太陰、陽明⑦。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①金火齊化也。 《新校正》云:『按本論上文麥為火之穀,當言其榖稻麥。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②齊孕育也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③金火齊實。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④白加于青丹自正也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤辛入酸苦齊化。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥氣爽清潔,如秋之化。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦太陰肺脈,陽明大腸脈。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其藏肺肝①。其蟲介羽②。其物殼絡③。其病,喘喝胸憑、仰息④。上徵與正商同,其生齊,其病欬⑤。政暴變則名木不榮,柔脆焦首,長氣斯救,大火流炎,爍且至,蔓將槁,邪傷肺也⑥。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①肺勝肝。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②金餘故介羽齊育。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③殼金、絡火化也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④金氣餘故。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤上見少陰、少陽,則天氣見抑,故其生化與平金歲同。庚子、庚午歲,上見少陰;庚寅、庚申歲,上見少陽,上火制金,故生氣與之齊化。火乘金肺故病欬。 《新校正》云:『詳此不言上羽者,水與金非相勝剋故也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥變,謂太甚也。政太甚則生氣抑,故木不榮草首焦死。政暴不已則火氣發怒,故火流炎爍,至柔條蔓草脆之類皆乾死也。火乘金氣,故肺傷也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
流衍之紀,是謂封藏①。寒司物化,天地嚴凝②。藏政以布,長令不揚③。其化凜,其氣堅④。其政謐⑤。其令流注⑥。其動漂泄沃湧⑦。其德,凝慘寒雰⑧。其變,冰雪霜雹⑨。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①陰氣大行,則天地封藏之化也。謂丙寅、丙子、丙戌、丙申、丙午、丙辰之歲。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②陰之氣也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③藏氣用則長化止,故令不發揚。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④寒氣及物則堅定。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤謐,靜也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥水之象也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦沃,沬也。湧,溢也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧寒之化也。 《新校正》云:『按《六元正紀大論》作「其化凝慘慓冽」。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨非時而有。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其榖豆稷①。其畜彘牛②。其果栗棗③。其色黑丹黅④。其味鹹苦甘⑤。其象冬⑥。其經足少陰、太陽⑦。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①水齊土化。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②齊孕育也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③水土齊實。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④黑加于丹黃自正也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤鹹入于苦甘化齊焉。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥氣序凝肅,似冬之化。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦少陰腎脈、太陽膀胱脈也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
其藏腎心①。其蟲鱗倮②。其物濡滿③。其病脹④。上羽而長,氣不化也⑤。政過則化氣大舉而埃昏,氣交大雨時降,邪傷腎也⑥。故曰:「不恒其德,則所勝來復,政恒其理,則所勝同化。」此之謂也⑦。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①腎勝心。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②水餘故鱗倮齊育。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③濡水滿,土化也。 《新校正》云:『按土不及作肉,土太過作肌,此作滿,互相成也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④水餘也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤上見太陽,則火不能布化以長養也。丙辰、丙戌之歲,上見天符,水運也。 《新校正》云:『按《氣交變大論》云:「上臨太陽則雨,冰雪霜不時降,濕氣變物。」不云上徵者,運所勝也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥暴寒數舉,是謂政過。火被水凌,土來仇復,故天地昏翳。土水氣交,大雨斯降,而邪傷腎也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦不恒,謂恃已有餘,凌犯不勝。恒,謂守常之化,不肆威刑,如是則剋已之氣歲同治化也。 《新校正》云:『詳五運太過之說,具《氣交變大論》中。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
帝曰:『天不足西北,左寒而右涼,地不滿東南,右熱而左溫,其故何也①。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
岐伯曰:『陰陽之氣,高下之理,太少之異也②。東南方,陽也,陽者,其精降于下,故右熱而左溫③。西北方,陰也,陰者其精奉于上,故左寒而右涼④。是以地有高下,氣有溫涼,高者氣寒,下者氣熱⑤。故適寒涼者,脹之;溫熱者,瘡下之則脹已,汗之則瘡已,此湊理開閉之常,太少之異耳⑥。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①面巽言也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②高下,謂地形。太少,謂陰陽之氣盛衰之異,今中原地形,西北方高,東南方下,西方涼,北方寒,東方溫,南方熱,氣化猶然矣。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③陽精下降,故地以溫而知之于下矣。陽氣生于東而盛于南,故東方溫而南方熱,氣之多少明矣。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④陰精奉上,故地以寒而知之于上矣。陰氣生于西而盛于北,故西方涼北方寒。君面巽而言,臣面乾而對也。 《新校正》云:『詳天地不足陰陽之說,亦具陰陽氣象大論中。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤《新校正》云:『按《六元正紀大論》云:「至高之地,冬氣常在,至下之地,春氣常在。」』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥西北東南,言其大也。夫以氣候驗之中原地形所居者,悉以居高則寒,處下則熱,嘗試觀之高山多雪,平川多雨,高山多寒,平川多熱,則高下寒熱可徵見矣。中華之地,凡有高下之大者,東西南北各三分也,其一者,自漢蜀江南至海也。二者,自漢江北至平遙縣也。三者,自平遙北山北至蕃界北海也,故南分大熱,中分寒熱兼半,北分大寒,南北分外,寒熱尤極,大熱之分,其寒微,大寒之分,其熱微,然其登涉極高山頂,則南面北面寒熱懸殊,榮枯倍異也。又東西高下之別亦三矣,其一者,自汧源縣西至沙州。二者,自開封縣西至汧源縣。三者,自開封縣東至滄海也,故東分大溫,中分溫涼兼半,西分大涼。大溫之分,其寒五分之二;大涼之分,其熱五分之二;溫涼分外,溫涼尤極,變為大暄大寒也。約其大凡如此,然九分之地,寒極于東北,熱極于西南,九分之地,其中有高下不同,地高處則濕,下處則燥,此一方之中小異也,若大而言之,是則高下之有一也。何者?中原地形西高北高東下南下,今百川滿湊東之滄海,則東南西北高下可知。一為地形高下,故寒熱不同。二則陰陽之氣有少有多,故表溫涼之異爾。今以氣候驗之,乃春氣西行,秋氣東行,冬氣南行,夏氣北行。以中分校之,自開封至汧源,氣候正與曆候同。以東行校之,自開封至滄海,每一百里秋氣至晚一日,春氣發早一日。西行校之,自汧源縣西至蕃界磧石,其以南向及西北東南者,每四十里春氣發晚一日,秋氣至早一日,北向及東北西南者,每一十五里春氣發晚一日,秋氣至早一日。南行校之,川形有北向及東北西南者,每五百里,《新校正》云:『按別本作十五里。』陽氣行晚一日,陰氣行早一日。南向及東南西北川,每一十五里熱氣至早一日,寒氣至晚一日,廣平之地則每五十里陽氣發早一日,寒氣至晚一日。北行校之,川形有南向及東南西北者,每二十五里陽氣行晚一日,陰氣行早一日,北向及東北西南川,每一十五里寒氣至早一日,熱氣至晚一日,廣平之地則每二十里,然氣行晚一日,寒氣至早一日,大率如此,然高處峻處,冬氣常在平處,下處夏氣常在,觀其雪零草茂則可知矣。然地土固有弓形、川蛇行、川月形,川地勢不同,生殺榮枯地同而天異,凡此之類,有離向、丙向、巽向、乙向、震向處,則春氣早至,秋氣晚至,早晚校十五日,有丁向、坤向、庚向、兌向、辛向、乾向、坎向、艮向處,則秋氣早至,春氣晚至,早晚亦校二十日,是所謂帶山之地也。審觀向背,氣候可知,寒涼之地,湊理開少而閉多,閉多則陽氣不散,故適寒涼,腹必脹也。濕熱之地,湊理開多而閉少,開多則陽發散,故往溫熱皮必瘡也,下之則中氣不餘,故脹,已汗之則陽氣外泄,故瘡愈。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
帝曰:『其于壽夭何如①?』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
岐伯曰:『陰精所奉,其人壽,陽精所降,其人夭②。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
帝曰:『善。其病也治之奈何?』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
岐伯曰:『西北之氣散而寒之,東南之氣收而溫之,所謂同病異治也③。故曰:「氣寒氣涼,治以寒涼,行水漬之。氣溫氣熱,治以溫熱,強其內守,必同其氣,可使平也,假者反之④。」』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
帝曰:『善。一州之氣,生化壽夭不同,其故何也?』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
岐伯曰:『高下之理,地勢使然也。崇高則陰氣治之,汙下則陽氣治之,陽勝者先天,陰勝者後天⑤。此地理之常,生化之道也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①言土地居,人之壽夭。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②陰精所奉,高之地也;陽精所降,下之地也。陰方之地,陽不妄泄,寒氣外持,邪不數中而正氣堅守,故壽延。陽方之地,陽氣耗散發泄無度,風濕數中,真氣傾竭,故夭折,即事驗之,今中原之境西北方眾人壽,東南方眾人夭,其中猶各有微甚爾,此壽夭之大異也,方者審之乎! |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③西方北方人,皮膚腠理密,人皆食熱,故宜散宜寒,東方南方人,皮膚疏腠理開,人皆食冷,故宜收宜溫散,謂溫浴,使中外條達。收,謂溫中不解表也,今土俗皆反之,依而療之則反甚矣。 《新校正》云:『詳分方為治,亦具異法方宜論中。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④寒方以寒,熱方以熱,溫方以溫,涼方以涼,是正法也,是同氣也。行水漬之,是湯漫漬也。平,謂平調也。若西方北方有冷病,假熱方溫方以除之,東方南方有熱疾,須涼方寒方以療者,則反上正法以取之。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤先天,謂先天時也。後天,謂後天時也。悉言土地生榮枯,落之先後也,物既有之,人亦如然。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
帝曰:『其有壽夭乎?』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
岐伯曰:『高者其氣壽,下者其氣夭,地之小大異也,小者小異,大者大異①。故治病者,必明天道地理,陰陽更勝,氣之先後,人之壽夭,生化之期,乃可以知人之形氣矣②。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
帝曰:『善。其歲有不病而藏氣不應不用者何也?』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
岐伯曰:『天氣制之,氣有所從也③。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①大,謂東南西北相遠萬里許也。小,謂居所高下相近二十三十里或百里許也。地形高下,懸倍不相計者,以近為小,則十里二十里,高下平,慢氣相接者,以遠為小,則三百里二百里,地氣不同乃異也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②不明天地之氣,又昧陰陽之候,則以壽為夭,以夭為壽,雖盡上聖救生之道,畢經脈藥石之妙,猶未免世中之誣斥也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③從,謂從事于彼,不及營于私應用之。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
帝曰:『願卒聞之!』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
岐伯曰:『少陽司天,火氣下臨,肺氣上從,白起金用,草木眚,火見燔焫,革金且耗,大暑以行,欬嚏鼽衄鼻窒,曰瘍寒熱胕腫①。風行于地,塵沙飛揚,心痛胃脘痛,厥逆鬲不通,其主暴速②。陽明司天,燥氣下臨,肝氣上從,蒼起木用而立,土廼眚,淒滄數至,木伐草萎,脇痛目赤,掉振鼓慄,筋痿不能久立③。暴熱至,土廼暑,陽氣鬱發,小便變,寒熱如瘧,甚則心痛,火行于槁,流水不冰,蟄蟲廼見④。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
→【慄〔忄栗〕:音,ㄌㄧˋ。意:同「栗」。】 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①寅申之歲候也。臨,謂禦于下。從,謂從事于上。起,謂價高于市。用,謂用行刑罰也。臨從起用,同之。革,謂皮革,亦謂革易也。金,謂器屬也。耗,謂費用也。火氣燔灼,故曰生瘡。瘡,身瘡也。瘍,頭瘡也。寒熱,謂先寒而後熱,則瘧疾也。肺為熱害,水且救之,水守肺中,故為胕腫。胕腫,謂腫滿按之不起,此天氣之所生也。 《新校正》云:『詳注云:「故曰生瘡。」瘡,身瘡也。瘍,頭瘡也。今經只言曰瘍,疑經脫一瘡字,別本「曰」字作「口」。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②厥陰在泉,故風行于地,風淫所勝,故是病生焉。少陽、厥陰其化急速,故病氣起發疾速而為,故云其主暴速,此也氣不順而生是也。 《新校正》云:『詳厥陰與少陽在泉,言其主暴速,其發機速。』故不言甚則某病也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③卯酉之歲候也。木用,亦謂木功也。淒滄,大涼也。此病之起天氣生焉。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④少陰在泉,熱監于地而為是也。病之所有地氣生焉。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
太陽司天,寒氣下臨,心氣上從,而火且明①丹起。金廼眚,寒清時舉,勝則水冰,火氣高明,心熱煩,嗌乾善渴,鼽嚏,喜悲數欠,熱氣妄行,寒廼復,霜不時降,善忘甚則心痛②。土廼潤,水豐衍,寒客至,沉陰化,濕氣變物,水飲內蓄,中滿不食,皮﹝疒帬﹞肉苛,筋脈不利,甚則胕腫身後癰③。厥陰司天,風氣下臨,脾氣上從,而土且隆黃起,水廼眚,土用革,體重肌肉痿,食減口爽,風行太虛,雲物搖動,目轉耳鳴④。火縱其暴,地廼暑,大熱消爍,赤沃下,蟄蟲數見,流水不冰⑤。其發機速⑥。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
→【﹝疒帬﹞:痹也,音群。】 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①《新校正》云:『詳「火且明」三字當作「火用」二字。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②辰戌之歲候也。寒清時舉,太陽之令也。火氣高明,謂燔焫于物也。不時,謂太早及偏害不循時令,不普及于物也,病之所起天氣生焉。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③太陰在泉,濕監于地而為是也,病之源始,地氣生焉。 《新校正》云:『詳「身後癰」當作「身後難」。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④己亥之歲候也。土隆土用革,謂土氣有用而革易其體,亦謂土功。土也雲,物搖動是謂風高,此病所生天之氣也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤少陽在泉,火監于地而為是也,病之宗兆,地氣生焉。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥少陽厥陰之氣,變化卒急,其為疾病速,若發機,故曰:『其發機速。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
少陰司天,熱氣下臨,肺氣上從,白起金用,草木眚,喘、嘔、寒熱、嚏、鼽、衄、鼻窒,大暑流行①。甚則瘡瘍燔灼,金爍石流②。地廼燥清,淒滄數至,脇痛,善太息,肅殺行,草木變③。太陰司天,濕氣下臨,腎氣上從,黑起水變④。埃冒雲雨,胸中不利,陰痿,氣大衰而不起不用⑤。當其時,反腰脽痛動轉不便也⑥。厥逆⑦。地廼藏陰,大寒且至,蟄蟲早附,心下否痛,地裂冰堅,少腹痛,時害于食。乘金則止水,增味廼鹹,行水減也⑧。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①子午之歲候也。熱司天氣,故是病生天氣之作也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②天之交也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③變,謂變易。客,質也。脇痛太息,地氣生也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④《新校正》云:『詳前後文,此少「火廼眚」三字。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤《新校正》云:『詳「不用」二字當作「水用」。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥丑未之歲候也。水變,謂甘泉變鹹也,埃,土霧也。冒,不分遠也。雲雨,土化也。脽,謂臀肉也,病之有者天氣生焉。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦《新校正》云:『詳厥逆二字疑當連上文。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧止水,井泉也。行水,河渠流注者也。止水雖長廼變常,甘美而為鹹味也,病之有者,地氣生焉。 《新校正》云:『詳太陰司天之化,不言甚則病某,而云當其時,又云:乘金,則云云者與前條互相發明也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
帝曰:『歲有胎孕不育,治之不全,何氣使然?』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
岐伯曰:『六氣五類有相勝制也,同者盛之,異者衰之,此天地之道,生化之常也。故厥陰司天,毛蟲靜,羽蟲育,介蟲不成①。在泉,毛蟲育,倮蟲耗,羽蟲不育②。少陰司天,羽蟲靜,介蟲育,毛蟲不成③。在泉,羽蟲育,介蟲耗不育④。太陰司天,倮蟲靜,鱗蟲育,羽蟲不成⑤。在泉,倮蟲育,鱗蟲不成⑥。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①謂乙巳、丁巳、己巳、辛巳、癸巳、乙亥、丁亥、己亥、辛亥。癸亥之歲也。靜,無聲也,亦謂靜退,不先用事也。羽,為火蟲,氣同地也,火制金化,故介蟲不成,謂曰色有甲之蟲,少孕育也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②地氣制土,黃倮耗損,歲乘木運,其又甚也,羽蟲不育,少陽自抑之,是則五寅五申歲也。凡稱不育不成,皆謂少非悉無也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③謂甲子、丙子、戊子、庚子、壬子、甲午、丙午、戊午、庚午、壬午之歲也。靜,謂胡越鷰百舌鳥之類也,是歲黑色毛蟲孕育少成。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④地氣制金白,介蟲不育,歲乘火運,斯復甚焉,是則五卯五酉歲也。 《新校正》云:『詳介蟲耗,以少陰在泉,火剋金也。介蟲不育,以陽明在天,自抑之也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤謂乙丑、丁丑、己丑、辛丑、癸丑、乙未、丁未、己未、辛未、癸未之歲也。倮蟲,謂人及蝦蟆之類也。羽蟲,謂青綠色者,則鸚鵡鴷鳥翠碧鳥之類,諸青綠色之有羽者也,歲乘金運,其復甚焉。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥《新校正》云:『詳此少一「耗」字。地氣制水,黑鱗不育,歲乘土運而又甚乎?是則五辰五戌歲也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
少陽司天,羽蟲靜,毛蟲育,倮蟲不成①。在泉,羽蟲育,介蟲耗,毛蟲不育②。陽明司天,介蟲靜,羽蟲育,介蟲不成③。在泉,介蟲育,毛蟲耗,羽蟲不成④。太陽司天,鱗蟲靜,倮蟲育⑤。在泉,鱗蟲耗,倮蟲不育⑥。諸乘所不成之運則甚也⑦。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①謂甲寅、丙寅、戊寅、庚寅、壬寅、甲申、丙申、戊申、庚申、壬申之歲也。倮蟲,謂青綠色者也。羽蟲,謂黑色諸有羽翼者,則越鷰百舌鳥之類是也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②地氣制金白,介耗損,歲乘火運,其又甚也。毛蟲不育,天氣制之,是則五巳五亥歲也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③謂乙卯、丁卯、已卯、辛卯、癸卯、乙酉、丁酉、已酉、辛酉、癸酉歲也。羽為火蟲,故蕃育也。介蟲諸有赤色甲殼者也。赤介不育,天氣制之也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④地氣制木,黑毛蟲耗,歲乘金運,損復甚焉,是則五子、五午歲也,羽蟲不就,以上見少陰也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤謂甲辰、丙辰、戊辰、庚辰、壬辰、甲戌、丙戌、戊戌、庚戌、壬戌之歲也。倮蟲育,地氣同也。鱗蟲靜,謂黃鱗不用也,是歲雷霆少舉,以天氣抑之也。 《新校正》云:『詳此當云「鱗蟲不成。」』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥天氣制勝,黃黑鱗耗,是則五醜、五未歲也。 《新校正》云:『詳此當為鱗蟲育,羽蟲耗,倮蟲不育,注中「鱗」字亦當作「羽」。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦乘木之運,倮蟲不成,乘火之運,介蟲不成,乘土之運,鱗蟲不成,乘金之運,毛蟲不成,乘水之運,羽蟲不成,當是歲者與上文同,悉少能孕育也。斯并運與氣同者,運乘其勝,復遇天符及歲會者,十孕不全一二也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
故氣主有所制,歲立有所生,地氣制己勝,天氣制勝己,天制色,地制形①。五類衰盛,各隨其氣之所宜也②。故有胎孕不育,治之不全,此氣之常也③。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①天氣隨己不勝者制之,謂制其色也。地氣隨己所勝者制之,謂制其形也。故又曰:『天制色地制形焉。』是以天地之間,五類生化互有所勝,互有所化,互有所生,互有所制矣。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②宜則蕃息。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③天地之間有生之物,凡此五類也。五,謂毛羽倮鱗介也。故曰:『毛蟲三百六十,麟為之長;羽蟲三百六十,鳳為之長;倮蟲三百六十,人為之長;鱗蟲三百六十,龍為之長;介蟲三百六十,龜為之長。凡諸有形,跂行、飛走、喘息、胎息,大小高下,青、黃、赤、白、黑,身被毛羽鱗介者,通而言之,皆謂之蟲矣。不具是四者,皆為倮蟲,凡此五物皆有胎生、卵生、濕生、化生也,因人致問,言及五類也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
所謂中根也①。根于外者亦五②。故生化之別,有五氣、五味、五色、五類、五宜也③。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①生氣之根本,發自身形之中,中根也,非是五類,則生氣根系,悉因外物以成立,去之則生氣絕矣。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②謂五味五色類也。然木火土金水之形類,悉假外物,色藏乃能生化,外物既去,則生氣離絕,故皆是根于外也。 《新校正》云:『詳注中「色藏」二字當作「已成」。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③然是二十五者,根中根外悉有之。五氣,謂臊焦香腥腐也。五味,謂酸苦辛鹹甘也。五色,謂青、黃、赤、白、黑也。五類有二矣,其一者謂毛羽倮鱗介,其二者謂燥濕液堅緛也。夫如是,等于萬物之中互有所宜。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
帝曰:『何謂也?』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
岐伯曰:『根于中者命曰神機,神去則機息,根于外者命曰:「氣立。」氣止則化絕①。故各有制,各有勝,各有生,各有成②。故曰:「不知年之所加,氣之同異,不足以言生化。」此之謂也③。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
帝曰:『氣始而生化,氣散而有形,氣布而蕃育,氣終而象變,其致一也④。然而五味所資,生化有薄厚,成熟有少多,終始不同,其故何也?』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
岐伯曰:『地氣制之也,非天不生,地不長也⑤。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
帝曰:『願聞其道?』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
岐伯曰:『寒熱燥濕不同其化也⑥。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①諸有形之類根于中者,生源繫天,其所動靜,皆神氣為機發之主,故其所為也,物莫之知,是以神捨去,則機發動用之道息矣。根于外者,生源繫地,故其所生長化成收藏,皆為造化之氣所成立,故其所出也,亦物莫之知,是以氣止息,則生化結成之道絕滅矣。其木火土金水,燥濕液堅柔,雖常性不易,及乎外物去,生氣離,根化絕止,則其常體性顏色,皆必小變移其舊也。 《新校正》云:『按《六元微旨大論》云:「出入廢則神機化滅,升降息則氣立孤危。」故非出入則無以生長壯老已,非升降則無以生長化收藏。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②根中、根外悉如是。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③《新校正》云:『按《六節藏象論》云:「不知年之所加,氣之盛衰,虛實之所起,不可以為工矣。」』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④始,謂始發動。散,謂流散于物中。布,謂布化于結成之形,所終亟于收藏之用也。故始動而生化流散,而有形布化而成結,終極而萬象皆變也,即事驗之天地之間,有形之類,其生也柔弱,其死也堅強,凡如此類,皆謂變易。生死之時形質,是謂氣之終極。 《新校正》云:『按《天元紀大論》云:「物生謂之化,物極謂之變。」 又《六微旨大論》云:「物之生從于化,物之極由乎變。」變化相薄,成敗之所由也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤天地雖無情于生化,而生化之氣自有異同爾,何者?以地體之中有六入,故也氣有同異,故有生有化,有不生有不化,有少生少化,有廣生廣化矣。故天地之間,無必生必化,必不生必不化,必少生少化也,必廣生廣化,各隨其氣分,所好所惡所異所同也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥舉寒熱燥濕四氣不同,則溫清異化可知之矣。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
故少陽在泉,寒毒不生,其味辛,其治苦酸,其榖蒼丹①。陽明在泉,濕毒不生,其味酸,其氣濕②,其治辛苦甘,其榖丹素③。太陽在泉,熱毒不生,其味苦,其治淡鹹,其穀黅秬④。厥陰在泉,清毒不生,其味甘,其治酸苦,其榖蒼赤⑤,其氣專,其味正⑥。少陰在泉,寒毒不生,其味辛,其治辛苦甘,其榖白丹⑦。太陰在泉,燥毒不生,其味鹹,其其氣熱,其治甘鹹,其穀黅秬⑧,化淳則鹹守,氣專則辛化而俱治⑨。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①己亥歲氣化也(厥陰司天)。大毒者,皆五行標盛暴烈之氣所為也,今火在地中(少陽在泉),其氣正熱,寒毒之物氣與地殊,生死不同,故生少也。火制金氣,故味辛者不化也。少陽之氣上奉厥陰,故其歲化苦與酸也。六氣主歲,唯此歲通和,木火相承,故無間氣也。苦丹地氣所化,酸蒼天氣所生矣,餘所生化悉有上下勝剋,故皆有間氣矣。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②《新校正》云:『詳在泉雲唯陽明與太陰在泉之歲,雲其氣濕,其氣熱,蓋以濕燥未見寒溫之氣,故再雲其氣也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③子午歲氣化也(少陰司天)。燥在地中(陽明在泉),其氣涼清,故濕溫毒藥少生化也。金木相制,故味酸者少化也,陽明之氣上奉少陰,故其歲化辛與苦也。辛素地氣也,苦丹天氣也,甘間氣也,所以間金火之勝剋,故兼治甘。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④丑未歲氣化也(太陰司天)。寒在地中與熱味化(太陽在泉),故其歲物熱毒不生,水勝火,故味當苦也,太陽之氣上奉太陰,故其歲化生淡鹹也,大陰土氣上生于天氣,遠而高,故甘之化薄而為淡也,味以淡亦屬甘,甘之類也。淡黅,天化也。鹹秬,地化也。黅,黃也。 《新校正》云:『詳注云「故味當苦」當作「故味苦者不化」傳寫誤也。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤寅申歲氣化也(少陽司天)。溫在地中與清殊性(厥陰在泉),故其歲物清毒不生,木勝其土,故味甘少化也,厥陰之氣,上合少陽,所合之氣既無乖忤,故其治化酸與苦也。酸,蒼地化也。苦,赤天化也。氣無勝剋,故不間氣以甘化也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥厥陰少陽在泉之歲,皆氣化專一,其味純正,然餘歲悉上下有勝剋之氣,故皆有間氣間味矣。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦卯酉歲氣化也(陽明司天)。熱在地中與寒殊化(少陰在泉),故其歲藥寒毒甚微,火氣爍金,故味辛少化也,故陽明、少陰主天主地,故其所治苦與辛焉。苦丹為地氣所育,辛白為天氣所生。甘間氣也,所以間止剋伐也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑧辰戌歲氣化也(太陽司天)。地中有濕與燥不同(太陰在泉),故乾毒之物不生化也。土制于水,故味鹹少化也。太陰之氣上承太陽,故其歲化甘與鹹也。甘,地化也,鹹秬,天化也,寒濕不為大忤,故間氣同而氣熱者應之。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑨淳,和也。化淳,謂少陽在泉之歲也,火來居水而反能化育,是水鹹自守不與火爭化也。氣專,謂厥陰在泉之氣也,木居于水而復下化,金不受害,故辛復生化與鹹俱王也。唯此兩歲上下之氣,無剋伐之嫌,故辛得與鹹同應王而生化也。餘歲皆上下有勝剋之變,故其中間甘味兼化以緩其制抑。餘苦鹹酸三味不同其生化也,故天地之間,藥物辛甘者多也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
*天符:一年的大運與六氣的司天之氣在五行屬性上相同者。如己年土運,逢丑未的太陰濕土司天。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
*歲會:一年的大運與同年的年支五行屬性相同。如甲年土運逢辰戌,己年土運逢丑未。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
*同天符:年干支皆屬陽,同年大運與在泉之氣的五行屬性相同。如甲辰年土運,干支皆為陽,又逢太陰濕土在泉。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
*同歲會:年干支皆屬陰,同年大運與在泉之氣的五行屬性相同。如辛丑年水運,干支皆為陰,又逢太陽寒水在泉。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
*太乙天符:既逢天符又為歲會。有己丑、己未、乙酉、戊午四年。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
故曰:「補上下者,從之;治上下者,逆之;以所在寒熱盛衰而調之①。」故曰:「上取下取,內取外取,以求其過。能毒者以厚藥,不勝毒者以薄藥,此之謂也②。」氣反者,病在上取之下,病在下取之上,病在中傍取之③。治熱以寒,溫而行之;治寒以熱,涼而行之;治溫以清,冷而行之;治清以溫,熱而行之④。故消之、削之、吐之、下之、補之、寫之,久新同法⑤。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①上,謂司天。下,謂在泉也。司天地氣太過則逆其味以治之,司天地氣不及則順其味以和之。從,順也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②上取,謂以藥制有過之氣也,制而不順則吐之。下取,謂以迅疾之藥除下病,攻之不去則下之。內取,謂食及以藥內之,審其寒熱而調之。外取,謂藥熨令所病氣調適也。當寒反熱,以冷調之;當熱反寒,以溫和之。上盛不已,吐而脫之;下盛不已,下而奪之。謂求得氣過之道也。藥厚薄,謂氣味厚薄者也。 《新校正》云:『按《甲乙經》云:「胃厚色黑大骨肉肥者,皆勝毒。其瘦而薄胃者,皆不勝毒。」 又按《異法方宜論》云:「西方之民陵居而多風,水土剛強,不衣而褐薦,華食而脂肥,故邪不能傷其形體,其病生于內,其治宜毒藥。」』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③下取,謂寒逆于下,而熱攻于上,不利于下,氣盈于上則溫下以調之。上取,謂寒積于下,溫之不去,陽藏不足則補其陽也。傍取,謂氣并于左,則藥熨其右,氣并于右,則熨其左以和之,必隨寒熱為適。凡是七者皆病無所逃,動而必中,斯為妙用矣。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④氣性有剛柔,形證有輕重,方用有大小,調制有寒溫,盛大則順氣性以取之,小緛則逆氣性以伐之,氣殊則主必不容,力倍則攻之必勝,是則謂湯飲調氣之制也。 《新校正》云:『按《至真要大論》云:「熱因寒用,寒因熱用,熱必代其所主,而先其所因,其始則同,其終則異,可使破積,可使潰堅,可使氣和,可使必已者也。」』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤量氣盛虛而行其法,病之新久,無異道也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
帝曰:『病在中,而不實不堅,且聚且散,奈何?』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
岐伯曰:『悉乎哉問也!無積者,求其藏虛則補之①,藥以袪之,食以隨之②,行水漬之,和其中外,可使畢已③。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
帝曰:『有毒無毒,服有約乎?』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
岐伯曰:『病有久新,方有大小,有毒無毒,固宜常制矣。大毒治病十去其六④。常毒治病十去其七⑤。小毒治病十去其八⑧。無毒治病,十去其九⑨。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①隨病所在,命其藏以補之。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②食以無毒之藥,隨湯丸以迫逐之,使其盡也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③中外通和,氣無流礙,則釋然消散,真氣自平。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④下品藥毒,毒之大也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤中品藥毒,次于下也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑥上品藥毒,毒之小也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑦上品中品下品無毒藥,悉謂之平。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
榖肉果菜,食養盡之,無使過之,傷其正也①。不盡,行復如法②。必先歲氣,無伐天和③。無盛盛,無虛虛,而遺人天殃④。無致邪,無失正,絕人長命⑤。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①大毒之性烈,其為傷也多,少毒之性和,其為傷也少,常毒之性減。大毒之性一等加小毒之性一等,所傷可知也,故至約必止之,以待來證爾。然無毒之藥,性雖平和,久而多之,則氣有偏勝,有偏絕,久攻之則藏氣偏弱,既弱且困,不可畏也,故十去其九而止。服至約已,則以五榖五肉五果五菜隨五藏宜者食之,已盡其餘病,藥食兼行亦通也。 《新校正》云:『按《藏氣法時論》云:「毒藥攻邪,五榖為養,五果為助,五畜為益,五菜為充。」』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②法,謂前四約也。餘病不盡,然再行之毒之大小,至約而止,必無過也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③歲有六氣,分主有南面北面之政,先知此六氣所在人脈,至尺寸應之。太陰所在,其脈沉;少陰所在,其脈鈎;厥陰所在,其脈弦;太陽所在,其脈大而長;陽明所在,其脈短而濇;少陽所在,其脈大而浮,如是六脈則謂天和,不識不知,呼為寒熱,攻寒令熱,脈不變而熱疾已生;制熱令寒,脈如故而寒病又起,欲求其適,安可得乎,夭枉之來,率由于此。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
④不察虛實,但思攻擊,而盛者轉盛,虛者轉虛,萬端之病,從茲而甚,真氣日消,病勢日侵,殃咎之來,若天之興,難可逃也,悲夫! |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
⑤所謂伐天和也。攻虛謂實,是則致邪,不識藏之虛,斯為失正氣,既失則為死之由矣。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
帝曰:『其久病者,有氣從不康,病去而瘠,奈何①?』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
岐伯曰:『昭乎哉!聖人之問也,化不可代,時不可違②。夫經絡以通,血氣以從,復其不足,與眾齊同,養之和之,靜以待時,謹守其氣,無使傾移,其形廼彰,生氣以長,命曰:「聖王。」故《大要》曰:「無代化,無違時,必養必和,待其來復。」此之謂也③。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
帝曰:『善。』 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
①從,謂順也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
②化,謂造化也。代大匠斲,猶傷其手,況造化之氣,人能以力代之乎!夫生長收藏,各應四時之化,雖巧智者亦無能先時而致之,明非人力所及,由是觀之,則物之生長收藏化,必待其時也,物之成敗理亂,亦待其時也,物既有之,人亦宜然,或言力必可致,而能代造化違四時者,妄也。 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
③大要,上古經法也,引古之要旨,以明時化之不可違,不可以力代也。 |
留言列表